2 Temmuz 1993’te Neler Yaşandı?

2 Temmuz 1993, bir katliam tarihi olarak hafızalara kazındı. O gün, Pir Sultan Abdal Şenliklerine katılmak için Sivas‘a giden üçü 33 sanatçı, kaldıkları otelin yakılması sonucu hayatını kaybetmişti. Olayda iki otel görevlisi de yaşamını yitirmiş, iki saldırgan da ölmüştü.

Aydınlar, sanatçılar ve şairler dört günlük şenlik programına katılmak, söyleşilere katılmak, kitaplarını imzalamak ve şarkılarını söylemek için Sivas’a gelmişti. 1 Temmuz‘da şenliğin açılışında konuşanlardan biri de yazar Aziz Nesin’di.

Aziz Nesin, Behçet Aysan, Metin Altıok, Uğur Kaynar, Hasret Gültekin, Nesimi Çimen, Asım Bezirci ve daha pek çok şair, yazar, sanatçı ve düşünür, şenlikler için kente gelmişti. 33 kişinin en yaşlısı 66 yaşındaki Asım Bezirci, en genci ise folklor gösterisi için Sivas’a giden 12 yaşındaki Koray Kaya‘ydı.

Öncesinde Uyarı ve Tehdit

Katliamdan iki gün önce dağıtılan bir bildiri, 2 Temmuz’da neler yaşanacağının habercisi olmasa da işaret gibiydi. Bildiride, Aziz Nesin‘in o sırada başyazarı olduğu Aydınlık gazetesinde yayımlanan Salman Rüşdi‘nin “Şeytan Ayetleri” kitabından bahsedilmiş, Nesin hedef gösterilmişti.

Bildiride, dönemin Sivas Valisi Ahmet Karabilgin‘in şenliklere ev sahipliği yapması eleştirilmiş, Nesin için “Şehirde adeta Müslümanlarla alay edercesine gezebilmektedir” denmişti.

2 Temmuz’de Neler Oldu?

2 Temmuz günü, Cuma namazının ardından etkinliklerin yapıldığı kültür merkezinin önüne bir yürüyüş başladı. “Sivas laiklere mezar olacak” sloganı atıldı. Saldırgan grubun bir kısmı yeni dikilen “Halk Ozanları” heykelini yıkıp yerde sürüklerken, diğerleri Valilik önünde Ahmet Karabilgin‘i protesto etti.

Valinin katliam sonrası İçişleri Bakanlığı‘na gönderdiği rapora göre, saldırganların sayısı her saat artmıştı. Aynı rapora göre, akşam saat 18.00‘de Madımak Oteli önünde, o ana kadar hiç dağıtılmamış 15 bin kişi bulunuyordu. Otel önündeki araçlar ve sürüklenen heykel ateşe verilmiş, otelin camları kırılmıştı.

Yaklaşık 2 saat sonra otel ateşe verildi ve saldırganlar sloganlarına devam etti.

Madımak Oteli önünden çekim yapan İhlas Haber Ajansı‘nın görüntülerinde, otelin etrafını kuşatanların sloganlarıyla beraber sözleri de duyulmuştu. Biri, otelin birinci katına çıkan saldırgana “Lan yakın” derken, bir diğeri ilk alevin görünmesiyle “Cehennem ateşi işte!” diye seslenmişti.

 Madımak Kaynak, Getty Images verdiği bilgilere göre, kente davet edilen takviye kuvvetler zamanında gelmedi veya gelenler yetersizdi. 35 kişi otelde hayatını kaybetti.

Turgut Özal‘ın ölümünden sonra Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel‘in yerine göreve gelen Başbakan ve DYP Genel Başkanı Tansu Çiller, olayın ardından yaptığı açıklamada şöyle demişti:

“Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir.”

Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise olayın münferit olduğunu ve Alevi-Sünni çatışmasına dönüşmediğini iddia ediyordu:

“Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş… Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır… Karşılıklı gruplar arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından dolayı can kaybı vardır.”

Dönemin Sivas Olayları ve Sonrası

Temel Karamollaoğlu’nun Tavrı

Dönemin Başbakanı Tansu Çiller, olaylar ardından şu ifadeleri kullandı:

“Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir.”

İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu ise Aziz Nesin‘i hedef göstererek şunları söyledi:

“Aziz Nesin’in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek tepki göstermiştir.”

Aziz Nesin ve Temel Karamollaoğlu Suçlamaları

Madımak Oteli‘nden sağ kurtulan Aziz Nesin, dönemin Sivas Belediye Başkanı ve Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu‘nu “Gazanız mübarek olsun” diyerek, saldırgan grubu kışkırtmakla suçladı.

O dönem bazı gazetelerde, aracın üzerine çıkıp konuşma yapan ve daha sonra Nesin, itfaiye merdiveniyle otelden çıkartılırken onu tartaklayan bir kişinin fotoğrafları yayımlandı. Gazeteler, bu kişinin Belediye Başkanı Karamollaoğlu olduğunu iddia etti.

Karamollaoğlu, yangını başlatan kalabalığı azmettirdiği ithamlarını hiçbir zaman kabul etmedi. Günümüzde Saadet Partisi Genel Başkanı olan Karamollaoğlu, olayları baştan itibaren yatıştırmaya çalıştığını ve ölümlere çok üzüldüğünü söyledi.

Ancak, olayları katliam olarak nitelememesi ve oteldekilerin pencereleri açmamalarını vurgulaması, tartışma yarattı.

Karamollaoğlu’nun Açıklamaları ve Son Durum

24 Haziran seçimleri öncesinde, Artı TV‘de katıldığı programda Sivas‘la ilgili bir soru üzerine şunları söyledi:

“Katliam olarak vasıflandırmadım. Bu üzücü bir hadisedir. Bu, hakikaten çok acı olarak tarif edilir. Ancak; katliam demek kasıtlı olarak ben bu insanları öldürmek için şunu yaptım denirse olur. Onun adı katliam olur. Ama orada bir hadise meydana gelmiş; oteldeki perdeler yakılmış, arabalar yakılmış… Arkasında da ateş bacayı sarmış. İçeridekiler de, benim hâlâ anlayamadığım, pencereleri açmadıklarından dolayı insanlar ölmüş.”

İlk Dava Süreci

Çeşitli mahkemelerde açılan soruşturmalar, o dönem kapatılmamış olan Devlet Güvenlik Mahkemesi‘nde (DGM) son buldu. Mahkeme, görevsizlik kararı vererek dosyayı Yargıtay‘a gönderdi.

Yargıtay ise, dosyanın bakılması gereken yerin Ankara DGM olduğunu belirterek, dosyayı geri gönderdi.

Ankara 1 No’lu DGM‘ye sunulan iddianamede olayların nedeni, “şenliklere katılanlar” olarak gösterildi. Aziz Nesin‘in varlığı ise “eylemin hazırlayıcı sebepleri” arasında sayıldı.

İddianamede şu ifadeler yer alıyordu:

“Hele hele Aziz Nesin’in Islam dinine karşı tutum, davranış ve açıklamaları, kapalı bir salonda düzenlenen toplantıda terör örgütü militanları için saygı duruşunda bulunulması, eylemin hazırlayıcı nedenleri arasında sayılabilir.”