Terzi Nuri Kaymaz sigarasını tüttürüp Yüksek Kaldırım‘ı tırmanırken, yıllar önce geldiği İstanbul’da neler yaşayacağından bîhaberdi. Tünel’e geldiğinde önünde uzanan, nam-ı diğer Cadde-i Kebir’in bin yıllık yorgunluğunu adeta kaslarında hissetti. Bitmek üzere olan sigarasına yenisini bağladı. Derin bir nefes çekip, dumanının bir kısmını ciğerlerine hapsedip, kalanını burnundan salıverdi mavi-gri gökyüzüne doğru.
Yeşilçam Sokağı’nın girişinde duvara yaslanarak, kalabalığın arasında karşı sokağa bakıp, Cemâl Usta’nın dükkanı aklına geldi. Nuri belki de, mesleğinin en güzel günlerini geçirdi o dükkânda. Nasıl geçirmesin ki; Cemâl Usta dönemin en gözde oyuncularından Oya Aydoğan’ın babasıydı. Oya arada bir uğrardı dükkâna, Nuri için bulunmaz zamanlardı. Cemâl Usta, Erzincan’dan göçtükten sonra Beyoğlu’nda hatırı sayılır terziler içinde yer almıştı.
Beyoğlu terzileri içinde öyle biri vardı ki, sonraki yıllarda adını tüm Türkiye duyacaktı: Yıldırım Mayruk.
Mayruk’un ünlü bir modacı olmasının hikayesi Gönül Yazar’ın kendisine bir elbise diktirmesiyle başlıyor. Yazar’a Mayruk’u tavsiye edenin ise Erol Simavi olduğu söyleniyor.
Nuri kısa bir süre Yıldırım Mayruk’un yanında da çalışmıştı. Aradan uzun yıllar geçmiş, O’nun Beyoğlu terzileri arasında arşınladığı yollarda, bugün bulundukları bölgenin tarihine çok uzak bir nesil yürüyordu. Beyoğlu’na geliş sebepleri sadece eğlence olan bir nesil.
Hayatının uzunca bir bölümünü geçirdiği Beyoğlu’nda, mesleğe vefa adına bir araştırmaya başlayan Nuri, yıllarca belge, bilgi ve görsel malzeme toplayarak Beyoğlu Terzileri hakkında önemli bir arşive sahip oldu.
Bu arşiv bugün Kültür Bakanlığı desteğiyle belgesel filme dönüşüyor. Türkiye’nin kültür hazinesine, milli hafızaya büyük katkılarından dolayı teşekkürler Nuri Kaymaz.
Oya Aydoğan’ın babası Cemal Aydoğan Erzincan’dan göçmüş, kızını Fransız Lisesi‘nde okutmuş, Beyoğlu’nun emektar terzileri arasındadır.
Belgeselden Notlar
Belgeselin adı: Pera’da Moda.
Roma İmparatorluğu’ndan bu yana Pera yabancı bölgesi olma özelliğini yüzlerce yıl sürdürdü. Roma Dönemi’nde Ceneviz, Venedik ağırlıklı bir nüfus popülasyonuna sahip bölge, Osmanlı’da, Levanten ve yabancı ziyaretçilerin de ikâmet ettikleri yer haline geldi. Yüzlerce yıl moda ve eğlencenin merkezi oldu.
– Pera, Beyoğlu’na evrilirken, terzilik ve moda gayrimüslimlerin tekelindeydi. 6-7 Eylül 1955 tarihine kadar öyle kaldı. Belgeselde Osmanlı’dan günümüze uzanan Pera’nın hikayesi anlatılıyor.
– İstiklal Caddesi’ndeki dönemin en büyük mağazaları olan, Orozdibak, Tiring, Luvr, Karlman, Stein, Brod, Mayer İstanbullular’a Avrupa’nın modasını taşırdı. Hazzo Pulo Pasajı gibi onlarca pasajda terziler, varsıl erkek ve kadınlara elbise dikmeye yetiştiremezdi.
– Belgeselin çekimlerine Oya Aydoğan da katılacaktı. Çocukluğunun geçtiği Beyoğlu’nu, babasının dükkânını ve çocukluğunda babasına nasıl yardım ettiğini anlatacaktı. Olmadı. Ömrü vefâ etmedi.
– Belgeselde yer alan en önemli konu ise; 6-7 Eylül olayları: Beyoğlu’nda o dönem Rum ve Ermeni terziler çoğunlukta. Türkiye’nin moda merkezi olan Beyoğlu, dünyanın da moda merkezi olma yolunda ilerliyor. New York, Milano daha sahneye çıkmamış.
– Dokumacılar ünlü İngiliz kumaşına denk gelecek bir kumaş cinsi üzerine çalışıyor. Birden olaylar patlıyor. Beyoğlu toz-duman… Rum ve Ermeni vatandaşlara ait dükkânlar talan ediliyor. Yahudiler’inkilere dokunulmuyor.
– 6-7 Eylül Beyoğlu’nda bir milat belgeselde bu konu şöyle işlenmiş: Olayların akabinde Rum ve Ermeni terziler, kumaş tüccarları ülkeyi terk ediyor. Bir kısmı Avrupa, bir kısmı da Amerika’ya göç ediyor ve gittikleri yerde büyük moda merkezleri kuruyorlar. Milano ve New York’un yıldızı, İstanbul’dan göçen terziler sayesinde parlıyor.
6-7 Eylül olaylarında binlerce mağaza yağmalanmıştı. Yağmalanan kumaş ve giyim eşyaları, İstanbul’un çeşitli semtlerinde aylarca pazarlarda satılmıştır.
Mahyacı Sokak’ta bulunan Terzi Abbas hem dönemin Yeşilçam oyuncularına hem de iş adamlarına hizmet veriyordu. Fotoğrafta ünlü oyuncu Danyal Topatan elbise diktiriyor.
Bugün daha çok kafeleriyle öne çıkan Hazzo Pulo Pasajı’nda terziler ve hazır giyim mağazaları vardı.
