BAHÇEŞEHİR Üniversitesi’nde (BAU), ‘TÜRKİYE Fındık Üretiminde Ekonomik ve Toplumsal Sorunlar, Dönüşümler’ temalı bir konferans gerçekleştirildi. Konferansta, BAU Ekonomik ve Sosyolojik Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, yeni reformların yapılmaması halinde Türkiye’nin fındık üretimindeki payının 15 yıl içinde yüzde 50’nin altına düşeceğini ve bunun da global fındık fiyatları üzerindeki belirleyicilik gücünü zayıflatacağını vurguladı.
Fındık üretimi, Türkiye’nin tarım ihracat gelirlerinde büyük bir yer tutmakta. BETAM, sektörün sorunlarına ilişkin ayrıntılı bir rapor hazırladı ve bu rapor, BAU’da düzenlenen konferansta değerlendirildi. Konferansın açılış konuşmasını BAU İktisat, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı Hümeyra Adıgüzel yaptı; etkinlikte iktisat ve sosyoloji uzmanları ile sektör temsilcileri de katkılar sundu.
Fındık üretimindeki geleceğe dair çeşitli analizlerin yapıldığı etkinlikte, Makro İktisat Uzmanı Prof. Dr. Ozan Bakış, rapordan elde edilen verilere ışık tuttu. Bakış, Türkiye’de yaklaşık 750 bin hektar alanda fındık tarımı yapıldığını ve yapılan karşılaştırmaların 2021 verilerine dayandığını kaydetti. Konferansa birçok akademisyen ve öğrenci katılım gösterdi.
‘FINDIK İHRACATINDAKİ PAY YÜZDE 80’DAN YÜZDE 63’E KADAR GERİLEDİ’
İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Uluslararası Ticaret ve İşletmecilik Bölümü’nden Prof. Dr. Ozan Bakış, “Türkiye genetik olarak fındık üretiminde uzun süredir önemli bir konumda. 20 yıl önce dünya ihracatındaki payımız yüzde 80 civarındayken, günümüzde bu rakam yüzde 63’e gerilemiştir. Bu durum, Türkiye’nin fiyat ve pazar belirleme gücünü kaybetmeye başladığını göstermektedir. Bu gerilemenin arkasında birçok etken bulunuyor. Öncelikle, devamsız bahçe sahipleri dikkat çekiyor. Şehirlerde yaşayan ve köydeki fındık bahçeleriyle ilgilenmeyen bu kişiler, bahçelerinde düzenli bakım yapmadıkları için verim kaybına neden oluyor. Geleneksel tarım yöntemlerine bağlı kalan üreticiler ise modern teknikleri göz ardı ederek verimliliği düşürüyor. Ayrıca, miras yoluyla bölünen bahçeler küçük parçalara ayrıldığı için makineleşme ve büyük yatırımlar yapılamıyor. Doğu Karadeniz’in zorlu coğrafyası da bir diğer sorun olarak öne çıkıyor ve hem verimliliği hem de işçilik maliyetlerini artırıyor” ifadesinde bulundu.
‘KATMA DEĞERİ YÜKSEK ÜRÜNLER GELİŞTİRİLİP DÜNYAYA BU ŞEKİLDE SATILABİLSE, KAR MARJI DA CİDDİ ŞEKİLDE ARTABİLİR’
Mevsimlik ve gezici işçilerin organizasyonunun da dikkate değer bir sorun olduğunu belirten Prof. Dr. Bakış, “Dünya fındık üretiminin yüzde 60-70’ini Türkiye gerçekleştiriyor. Ancak ürün çoğunlukla işlenmemiş olarak ihraç ediliyor, bu da katma değerin düşük kalmasına yol açıyor. Eğer yüksek katma değerli ürünler üretilir ve uluslararası pazarlara sunulabilirse, kar marjları önemli ölçüde artabilir. Çözüm önerileri de bu sorunlarla bağlantılı. Özellikle devamsız bahçe sahipleri sorunu sıkça gündeme geliyor. Üretici ve sanayicilere göre bu oran yaklaşık yüzde 45 civarında. Bahçe bakım şirketlerinin teşvik edilmesi veya bahçelerin birleştirilmesine yönelik projelerin uygulanması bu açıdan faydalı olabilir. Modern tarım tekniklerinin çiftçilere öğretilmesi ve uygulanması gerektiği de vurgulanan bir diğer husus. Destekleme politikalarının da sorunlar yarattığı yönünde eleştiriler var; şu an fındık destekleri genel bir uygulama içinde, ancak bölgesel farklılıklar göz önüne alınmalı” dedi.
‘FINDIK DİKİLİ ALANLARI TÜRKİYE’DE DOYGUNLUĞA ULAŞMIŞ DURUMDA’
BETAM Koordinatörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, Türkiye’nin fındık sektöründeki en önemli problemin verimlilik olduğunu belirtti. Türkiye, rakip ülkelere göre geride kalmış durumda. Bunun temel sebepleri arasında Doğu Karadeniz’deki geleneksel tarım yöntemleri ile engebeli arazi yapmasının tarihsel sorunları sıralanıyor. Ayrıca birçok bahçe sahibinin, çeşitli nedenlerden dolayı, yeterli bakım sağlayamadığına dikkat çekildi. Eğer fındık üretimindeki verimlilik sorunu çözülmezse, Türkiye’nin sektördeki konumu tehlikeye girebilir. Diğer bir husus ise fındık dikili alanlarının artık artmaması; Türkiye’de bu alanlar doygunluğa ulaşmış durumda. Ancak dünya genelinde fındık dikimi hızla gelişiyor. Yeni üretici ülkeler arasında Azerbaycan, Gürcistan, Şili ve Avustralya dikkat çekiyor; bu ülkelerde hem verimlilik yüksek hem de dikim alanları genişlemekte.”
‘BU ORAN 15 YIL İÇİNDE YÜZDE 50’NİN ALTINA GERİLEYEBİLİR’
Prof. Dr. Gürsel, Türkiye’nin 15 yıl sonraki durumuna ilişkin bir senaryo çalışması yaptıklarını belirterek, “Türkiye’nin dünya fındık ihracatındaki payı 2 yıl önce yüzde 63’tü; şu anda bu rakam yüzde 62’ye düştü. Eğer önlem alınmazsa, bu oran 15 yıl içinde yüzde 50’nin altına gerileyebilir. Hatta bazı varsayımlar altında bu düşüş yüzde 40-43 seviyelerine ulaşabilir. Türkiye, şu anda dünya fındık pazarında en büyük üretici konumunda. Ancak bu konumunu kaybederse, iç piyasada büyük sorunlarla karşılaşabilir. Mevcut durumda özellikle Doğu Karadeniz’de yaşanan verim düşüklüğü nedeniyle fiyatlar tatmin edici bulunmuyor. Uluslararası piyasalarda fiyat düşüşleri yaşanırsa ve Türkiye buna yanıt veremezse, 15-20 yıl içinde ciddi ekonomik ve sosyal sorunlar baş gösterebilir. Bu nedenle hükümetin konuyu ciddiyetle ele alması ve yapısal reformlar gerçekleştirmesi gerekiyor. Eğer gerekli adımlar atılırsa, dışarıda dikim alanlarının ne kadar artarsa artsın, Türkiye 15-20 yıl içinde dahi dünya pazarında yüzde 50’nin üzerinde paya sahip olabilir. Yapılan senaryolar böyle bir durumu beraberinde getiriyor. Zamanın hızla geçtiği unutulmamalı, harekete geçmek ve çözüm üretmek elzem” açıklamasında bulundu.
