Sivas’ın Yıldızeli ilçesindeki Kayalıpınar‘da yürütülen arkeolojik kazılarda, bir Kuş Kehanet Metni gün yüzüne çıkarıldı. Bu önemli keşif, bölgedeki Hitit dönemine ait zengin kültürel kalıntılara yeni bir boyut kazandırıyor.
Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Çiğdem Maner, küçük tabletin ön, arka ve yan yüzeylerinde çivi yazısı olduğunu belirtti.
Bu tabletin tam ortasında, çevresinde ip izleri görülen bir delik olduğu yer alıyor. Bu ip izleri, tabletin bir yere asıldığını veya taşıma amaçlı kullanıldığını düşündürüyor.
İlk incelemelerde, tablet üzerinde kuşların uçuşlarından bahsedildiği tespit edildi. Maner, bunun genellikle falcılık ve kehanetle ilişkili metinlerde görülen özelliklerden biri olduğunu söyledi.
Hitit dönemindeki adı Samuha olan, Sivas’ın Yıldızeli ilçesindeki Kayalıpınar Örenyeri Kazı Çalışmaları, 2005 yılında Sivas Müze Müdürlüğü tarafından başlatıldı.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Almanya Marburg Philipps Üniversitesi ortaklığıyla yürütülen kazılara, Kazı Başkanı Doç. Dr. Vuslat Müller Karpe’nin vefatı nedeniyle ara verildi. Çalışmalar, 2021 yılından beri Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çiğdem Maner’in başkanlığında devam ediyor.
Kazı Başkanı Doç. Dr. Çiğdem Maner, bu yıl 3 Temmuz’da başlayan kazı çalışmalarını, Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinden ve yurtdışından 23 kişilik bir ekiple yürüttüklerini ve çalışmaların Eylül ortasına kadar sürdürüleceğini belirtti.
Bugüne kadar yapılan kazılarda, eski Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Hitit, Roma ve Bizans dönemlerine ait yapı izleri, Roma ve Erken Bizans kalıntıları ile Hitit kralları, prensesler, prensler ve görevlilere ait çok sayıda mühür baskısı bulunmuştu. Bu kazılarda elde edilen yaklaşık 1.000 arkeolojik eser, Sivas Arkeoloji Müzesi‘nde sergileniyor.
Sivas bölgesi, Hitit tarihini anlamak açısından oldukça önemli bir merkez. Sarissa’dan sonra Samuha’nın açığa çıkarılan ikinci Hitit kenti olan Kayalıpınar Örenyeri, Asur Koloni Çağı’ndan başlamak üzere, Hitit, Demir Çağı, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerini kapsayan yerleşimlere sahne olmuş.
Anadolu’da Asurca ve Hititçe yazılmış tabletleri barındıran beş merkezden biri olan Kayalıpınar, M.Ö. 1650 ve M.Ö. 1200 yılları arasında, Hititler’in en önemli başkentlerinden Samuha’yı temsil ediyor.
Hititler’in en güçlü ve zengin başkentlerinden biri olan Samuha’nın, zengin maden yatakları nedeniyle Hitit Krallığı’nın burada başladığı varsayılıyor. Ayrıca, M.Ö. 14. Yüzyıl’da Kral Tuthaliya’nın saray halkıyla birlikte Samuha’ya geldiği ve ülkeyi buradan yönettiği düşünülüyor.
Kuş Kehaneti Nedir?
Hititlerin karar alma süreçlerinde, tanrıların istekleri ve memnuniyeti büyük önem taşırdı. Bu nedenle, fal ve kehanet, Tanrı ve insan arasında önemli bir bağlantı unsuru olarak kabul edilmiştir. Hitit falcılığı, Mezopotamya’daki örneklerinden farklı olarak, geleceği tahmin etmek yerine, belirli sorulara yanıt aramayı amaçlamaktadır.
Bu sorular genellikle hastalıkların nedenleri, savaş stratejileri, siyasi taktikler, saray entrikaları ve nadiren de kişisel yaşamla ilgili konuları kapsamaktadır. Hititler, bu amaçla çeşitli fal ve kehanet teknikleri uygulamışlardır; bunlardan biri de Kuş Falıdır. Fal türleri içinde en meşakkatli olan ve günlerce süren kuş fallarının sonuçları çok önemli kabul edilmiştir.
Kuş Kehaneti, Anadolu kökenli bir kehanet türüdür ve uzun süre devam eden bir geleneğin ürünüdür. Bu fal türüyle ilgili bilgilere, Anadolu’daki merkezlerde bulunan çivi yazılı belgeler aracılığıyla ulaşılmıştır. Bunlar arasında Boğazköy, Ortaköy, Kuşaklı, Kayalıpınar ve Maşathöyük gibi merkezlerdeki metinler yer almaktadır.
Ayrıca, Anadolu arşivlerinde, kuş uçuşu gözlemlerini içeren tutanaklar ve bu konuyla ilgili mektuplar da gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu belgeler, Hititler’in kuş fallarına büyük önem verdiklerini ve bu gözlemleri kehanet ve fal uygulamalarında kullandıklarını göstermektedir.
Kuş fallarında, kuşların hareketleri, sesleri ve bulundukları yerler hakkında detaylı bilgiler verildiği görülmektedir. Her bir hareket ve sesin kaydedildiği ve değerlendirildiği bilinmektedir. Gözlem yapan görevli kişiler, kuşların hareketlerine, çıkardıkları seslere ve uçuş yönlerine bakarak değerlendirmeler yapmıştır.
Kuşların her türlü hareketi, alana girdikleri andan itibaren çıkışlarına kadar detaylı şekilde gözlemlenip not edilmiştir. Ancak, bu fal türüyle ilgili terminoloji hâlâ çözülebilmiş değildir. Yani, yorumların nasıl yapıldığı ve neye göre değerlendirildiği konusunda bilinmezlik devam etmektedir.
Murat TÜZEL
- CHP İstanbul Kültür ve Turizm Komisyon Başkanı
- Şişli Kent Konseyi Turizm Komisyon Başkanı
- Dünya Seyahat Gazetecileri ve Yazarları Federasyonu Üyesi
