Devasa göl gün geçtikçe yok oluyor…
Bir zamanlar 68 bin kilometrekarelik bir alana yayılan Aral Gölü, günümüzde sadece 8 bin kilometrekarelik su alanı ile sınırlı kalmıştır. Bu dramatic değişim, bölgenin ekolojik dengesini alt üst ederken, çevresel felaketlerin neden olduğu ciddi sağlık ve tarım sorunlarına da yol açmaktadır.
ÇÖLE DÖNÜŞTÜ
Geride kalan göl alanı, Aralkum adı verilen yeni bir çöle dönüştü. Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Yürütme Sekreteri İbrahim Thiaw, Aral Gölü’nün kaybını “dünyanın en büyük çevresel felaketlerinden biri” olarak tanımlamaktadır. Bu felaket, bölgedeki insanların yaşam kalitesini ciddi şekilde tehdit etmektedir.
SAĞLIK VE TARIMI TEHDİT EDEN TOZ FIRTINALARI
Yapılan araştırmalar, 1984-2015 yılları arasında bölgedeki atmosferik toz oranının 14 milyondan 27 milyon metrik tona çıktığını göstermektedir. Bu tozlar, 800 kilometre uzaklıktaki yerleşim alanlarında dahi hava kalitesini olumsuz etkileyerek solunum yolu hastalıklarına yol açmaktadır. Aynı zamanda, bölgedeki buzulların erimesini hızlandırarak su krizini daha da tetiklemektedir.
Toz fırtınalarının taşıdığı tuz ve kimyasallar, tarım alanlarını tahrip etmekte ve içme sularını kirletmektedir. Aralkum tozunda, Sovyetler Birliği döneminde yapılan kimyasal silah testlerinden kalan atıklarla birlikte, gölü kurutan tarımsal uygulamalar nedeniyle yoğun gübre ve pestisit kalıntıları da bulunmaktadır.
SOVYETLER’İN PAMUK POLİTİKALARI GÖLÜ KURUTTU
Aral Gölü’nü besleyen Amu Derya ve Sir Derya nehirleri, 1960’lı yıllardan itibaren Sovyetler Birliği tarafından 7 milyon hektarlık pamuk tarlalarının sulanması amacıyla yeniden yönlendirilmiştir. Bu büyük sulama projeleri, gölün zamanla ikiye bölünmesine ve adaların karasal parçalara dönüşmesine neden olmuştur. Sonuç olarak, artan tuzluluk oranları gölde birçok canlı türünü yok etmiş ve ekosistem tamamen çökertilmiştir.
Balıkçılık sektörü neredeyse ortadan kalkmış; eski balıkçı kasabalarında ise paslanmış tekneler kumlar üzerinde terk edilmiştir. Bu durum, insanların yaşam alanlarını tehdit etmekte ve göl çevresindeki yerleşik hayatı zorlaştırmaktadır.
ÇEVRESEL FELAKETİN ETKİLERİ VE ÇÖZÜM ARAYIŞLARI
Göl yataklarından yükselen toksik tozlar, bölge halkında solunum hastalıkları ve doğum kusurlarının artmasına yol açmaktadır. Bu olumsuz durumu kontrol altına almak için bölge ülkeleri, göl yatağına dayanıklı bitkiler ekme yoluna gitmektedir. Avrupa Birliği ve USAID gibi uluslararası kuruluşlar, bu çalışmalar için destek sözü vermiştir; ancak bu yardımlar henüz kesinleşmemiştir.
Aral Gölü felaketi, Orta Asya ile sınırlı kalmayıp, Afrika, Ortadoğu, Avrupa, Avustralya ve ABD gibi bölgelerde benzer ekolojik tehditlerin arttığını göstermektedir. Endüstriyel tarım uygulamaları ve iklim değişikliği, dünya genelinde göllerin ve tatlı su kaynaklarının tükenmesine neden olmaktadır.
Uzmanlar, Aral Gölü’nün acı sonunun, dünya genelindeki su kaynaklarının korunmaması durumunda karşılaşılacak ciddi sonuçlara dair önemli bir uyarı olduğuna dikkat çekmektedir. Bu nedenle,
