Yapı Denetim Kuruluşları Birliği (YDKB) Genel Başkanı Ramazan Fırat Toraman, 12 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yapı denetim sektöründe getirilen yeni uygulamaları değerlendirdi. Toraman, “Yapı denetim sektörü, deprem gibi afetlere karşı halkın güvenliğini sağlayan birinci savunma hattıdır. Bu sistemin işleyişi, teknik, hukuki ve mali açıdan adaletli olmalı. Yapılan değişiklikler bazı olumlu adımlar içerse de, uygulamada bazı aksaklıklar ortaya çıkabilir” şeklinde konuştu.
YDKB Genel Merkezi, gelişmeleri detaylarıyla ele aldı. 12 Haziran 2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik ile yapı denetim sektöründe önemli değişiklikler yapıldı. Denetim yetki kurallarından ücret tarifesine, cezai müeyyidelere kadar birçok konuda köklü düzenlemeler gerçekleştirildi. YDKB, bu kritik değişiklikleri 13 Haziran’da Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası’nda düzenlenen olağanüstü toplantıda madde madde inceledi.
Yönetmelikteki değişikliklerden biri, iş fesih süresinin 6 aydan 3 aya indirilmesidir. Daha önce inşaata başlanmayan ya da devam etmeyen işler için 6 aylık bir sürenin ardından sözleşme feshi gündeme gelirken, yeni uygulamayla bu süre 3 aya düşmüştür. Böylelikle, denetim firmalarının askıda kalan projelerle bağını koparması daha da kolaylaşmıştır.
Hizmet bedelleri ise artık TÜFE ile Yİ-ÜFE ortalamasıyla güncellenecek. Önceden belirsiz kriterlerle güncellenen hizmet bedelleri, her yıl bu iki endeksin ortalamasına göre otomatik olarak artırılacak. Güncellemeler, 1 Ocak tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ve ilgili bilgilerin Resmi Gazete ile Bakanlık portallarında yayımlanması öngörülüyor.
Yönetmeliğin 26. maddesiyle birim fiyatlar ve katsayı oranları da güncellenmiştir. Mevcut projeler için sadece güncel birim fiyatlar geçerli olacakken, yeni başlayacak projelerde hem yeni birim fiyatlar hem de katsayılar uygulanacaktır. Bu değişiklikler, denetim firmalarının gelir yapısını ekonomik gerçeklere daha uygun hale getirmeyi amaçlamaktadır.
Küçük çaplı yapılar için, 500 metrekareye kadar olan inşaatlar için yapı sahiplerine denetim firmalarını seçme hakkı tanınmıştır. Yapı kullanım izin belgesi almadan fesihli iş yapacak olan inşaat sahipleri, 500 metrekareden küçük olan projelerde istedikleri denetim firması ile anlaşabilmektedir. Ancak bu düzenleme kontrolsüzlük riski taşıdığı yönünde bazı endişelere yol açmıştır.
500 metrekare üstü yapılar için yeni bir düzenleme olan “Onaylı sıra sistemi”, yapı sahibi ile yapı denetim firması arasındaki ilişkiyi yeniden düzenlemektedir. Bu sistem, 45 ve üzeri aktif yapı denetim kuruluşuna sahip 16 ilde uygulanacak.
Sistemin işleyişi şöyle özetleniyor: Yapı sahibi, yapı ruhsatı başvurusunda bulunduğunda sistem üzerinden havuza giriş yapar. Sistem, sıradaki yapı denetim kuruluşuna otomatik olarak ön teklif gönderir. Eğer yapı sahibi bu teklifi 3 iş günü içinde onaylarsa, sözleşme süreci otomatik olarak başlatılır. Onay verilmediği takdirde, sistem bir sonraki denetim kuruluşuna geçer ve yeni bir tercih yapılması mümkün olmaz. Taraflar birbirini sistemde göremez, bu da tarafsız ve objektif bir sistem oluşturmayı hedefler.
Böyle bir modelle, yapı sahibine belirli bir seçim hakkı tanınırken, denetim firmalarının da adil ve sıraya dayalı bir süreçle iş alması sağlanıyor. Ancak, yapı sahibine geniş bir manevra alanı tanınması nedeniyle sistemin bağımsız denetimini zayıflatabileceği endişeleri bulunmaktadır.
YDKB Genel Başkanı Toraman, bağımsızlık ve denge gözetilmesinin önemli olduğunu vurgulayarak, “Ancak yapı sahibi lehine tanınan geniş manevra alanı, bağımsız denetimi zayıflatabilir. Ayrıca, denetim firmalarının pasif rolü, pazardaki rekabet koşullarını olumsuz etkileyebilir” ifadelerini kullandı.
İller arası faaliyet alanlarının belirlenmesi konusunda da Esnek bir yaklaşım benimsendi. Artık yapı denetim kuruluşları, belirli kriterlere uygun olmaları durumunda elektronik görevlendirme ile başka illerde de faaliyet gösterebilecekler.
Kefalet Sigortası uygulaması da kabul edildi. Böylece sadece banka teminat mektubunun yanı sıra, sigorta şirketlerinden alınan kefalet senetleri de teminat olarak kullanılabilecek. YDKB yönetimi, bu durumun finansal erişimi kolaylaştırabileceğini ancak bazı riskleri de beraberinde getirebileceğini belirtti.
Yeni ceza başlıklarının eklenmesiyle birlikte, denetçi firmaların beton dökümüne gitmemesi, kalıp teslimatını geciktirmesi veya denetim görevini keyfi bir şekilde yapmaması durumunda sözleşmenin feshi söz konusu olabilecek. Bu durum sektör içerisinde disiplin sağlayabilir; ancak kötüye kullanım ve yorum farklılıklarına da yol açabileceği kaydedildi.
Güçlendirme projelerinde, yapı denetim hizmet bedeli normal işin en az yüzde 25’i kadar belirlenmiştir. Bu, kapsamlı ama düşük ücretli güçlendirme işlerinin daha hakkaniyetli bir şekilde fiyatlandırılmasını sağlamayı hedeflemektedir.
Tadilat ve alan değişikliklerinde ise sadece kalan alan üzerinden hizmet bedeli talep edilecek ve durum seviye tespit tutanağı ile belgelenmek zorundadır.
YDKB Genel Merkezi, bu değişikliklerin saha üzerindeki etkilerini adım adım takip edeceklerini duyurdu. Genel Başkan Toraman, yapı denetim sektörünün halk güvenliğini sağlayan birinci savunma hattı olduğuna dikkat çekerek, “Bu sistemin işleyişinin adaletli olması gerekmektedir. 12 Haziran’da yapılan değişiklikler bazı olumlu adımlar içerse de uygulamada sorunlar doğurabilir. YDKB olarak bu süreci teknik önerilerimizle birlikte takip etmeye devam edeceğiz” dedi.
