Türkiye, atık ısı potansiyelinin büyük bir kısmını sanayi alanından sağlıyor; bu rakam yüzde 42 olarak belirleniyor. 18 Mart Küresel Geri Dönüşüm Günü anısına bir açıklama yapan ESCON Enerji CEO’su Onur Ünlü, demir-çelik, çimento, seramik ve inşaat malzemeleri gibi yüksek sıcaklık kullanan tesislerde gerçekleştirilecek yatırımlarla, bu tesislerin elektrik ihtiyacının yüzde 10’una kadar olan kısmının atık ısıdan elde edilebileceğini ifade etti.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2022 yılındaki verilerine göre, Türkiye’nin yıllık 160 bin terajul (TJ) olan atık ısı potansiyelinin en büyük kısmını sanayi oluşturmakta. Bunu sırasıyla yüzde 40 ile termik santraller ve yüzde 18 ile ticari binalar takip etmektedir. Bu potansiyel, yılda yaklaşık 4 milyon binek aracın trafikten kaldırılmasına eşdeğer bir emisyon azaltımı sağlayarak sanayi kuruluşlarının elektrik ihtiyacının bir kısmını kendi üretmeleri, döngüsel ekonomiye katkıda bulunmaları ve yeşil dönüşüm sürecinde önemli bir adım atmaları açısından büyük bir fırsat sunmaktadır. Onur Ünlü, 18 Mart Küresel Geri Dönüşüm Günü nedeniyle yaptığı açıklamalarda atık ısıdan elektrik üretimi ile endüstriyel simbiyoz konularında bilgilendirmelerde bulundu.
“Kaynak kullanılmadan, tamamen geri kazanımla üretim yapılıyor.”
Üretimdeki atık sıcaklığın ‘pinch analizi’ yöntemi ile belirlenebileceğini ve sonrasında ısıtma-soğutma amacıyla ısı pompaları gibi sistemlerden ya da ORC ve buhar türbini gibi yöntemlerle elektriğe dönüştürülebileceğini belirten Ünlü, “Özellikle demir-çelik, çimento, seramik ve inşaat malzemeleri üretim tesislerinde büyük bir potansiyel mevcut. Bu alanlara yapılacak yatırımlarla tesislerin elektriğinin yüzde 10’una kadar olan kısmı atık ısıdan sağlanabilir. Bu durum bir tür yenilenebilir enerji olarak değerlendirilebilir; çünkü herhangi bir ek kaynak kullanılmadan, tamamen geri kazanım ile temiz enerji üretilmektedir. Arazi bulma sıkıntısı veya trafolarda yer olmaması nedeniyle yenilenebilir enerji yatırımı yapmakta zorlanan işletmeler de bu alternatifi değerlendirebilir. Üstelik bu enerji, hatlardaki dalgalanmalardan etkilenmediği için üretimde kritik noktalarda da kullanılabilir.” şeklinde konuştu.
“SKDM ve ETS’den etkilenen sektörlere avantaj sağlar.”
Atık ısıdan elektrik üretmenin maliyetleri azalttığını ve emisyonları düşürdüğünü belirten Ünlü, “Emisyon azaltımı, Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (SKDM) kapsamındaki sektörler için büyük önem taşıyor. Aynı şekilde Emisyon Ticaret Sistemi’nden (ETS) etkilenen sektörler, atık ısılarını değerlendirerek bu alanda avantaj elde edebilir ve böylece dış pazarlarda rekabetçiliklerini artırabilir.” ifadelerini kullandı. Ünlü, sanayide gerçekleştirilen bu tür yatırımların Türkiye’nin 2030 hedefleri doğrultusundaki enerji verimliliği ile enerji tüketimini yüzde 16 oranında düşürüp, 100 milyon ton emisyon azaltma hedefine katkı sağlayacağını da vurguladı.
“5 yılda amorti ediyor, hibe, destek ve EPS’den yararlanılabiliyor.”
Ünlü, atık ısıdan elektrik üretmek üzere kurulan sistemlerin en fazla 5 yılda kendini amorti ettiğini, bu süreçte hibe ve teşviklerin de bulunduğunu aktararak, “Atık ısıdan elektrik üretme planı olan işletmeler, iki farklı yöntemle ilerleyebilir. Eğer atık ısı potansiyellerini biliyorlarsa, dosyalarını hazırlayarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP) veya Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Yeşil Dönüşüm Destek Programlarına başvurabilirler. Alternatif olarak, bir enerji hizmet şirketine (ESCO) başvurarak, atık ısılarını analiz ettirip potansiyelini belirleten işletmeler, en uygun projeyi oluşturabilir. Projenin finansmanı ise Enerji Performans Sözleşmeleri (EPS) çerçevesinde karşılanabilir. Böylece sanayi kuruluşları, işletme sermayelerine dokunmadan projeyi anahtar teslim alabilir.” diye ifade etti.
“Yeşil OSB’ler için iş birliği yapılabilir.”
Yatırım sürecinde Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) yönetimleriyle fabrikalar arasında iş birliği imkanının bulunduğunu belirten Ünlü, “Fabrikalar, elektriklerini bulundukları OSB’lerden tedarik ediyor. Atık ısıdan elektrik üretmeyi hedefleyen bir fabrika, OSB ile iş birliği yaparak bu elektriğin dağıtımını sağlayabilir. Böyle iş birlikleri, Türkiye’deki Yeşil OSB sayısını artırma potansiyeli taşıyor.” dedi.
Endüstriyel simbiyoz kavramının da OSB içinde iş birliği yapılmasına olanak tanıdığını vurgulayan Ünlü, “Bir endüstriden çıkan atığın başka bir endüstride hammadde olarak kullanılması olan endüstriyel simbiyozda ilk akla gelen cam ve mermer kırıklarıdır. Ancak atık ısı ve atık su da bu kapsamda değerlendirilebilir. Örneğin bir fabrika atık ısı üretebilir ancak bunu kullanamadığı durumlarda bu sıcak suyu başka bir fabrikaya satabilir. Bu sayede her iki taraf da emisyonlarını azaltırken kazanç elde eder. Bu durum, OSB içindeki kaynak verimliliğine ve sürdürülebilirliğe de katkıda bulunacaktır.” şeklinde açıklamalarda bulundu. – İSTANBUL
