Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) bu yıl 10. kez hazırladığı Dünya Enerji Yatırımları raporunda, enerji sektöründe artan maliyetler ve belirsiz politika ortamlarının yatırım kararlarını olumsuz etkilediği vurgulanıyor. Bu süreçte sermaye, daha çok yapay zeka odaklı projelere yönelmeye başladı.
Enerji alanındaki araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcamalarının ise 2020’den bu yana en düşük büyüme oranını sergilediği kaydedildi.
Risk sermayesi yatırımları 2024 yılında 8 milyar dolar azalma gösterdi.
YAPAY ZEKA İLE YATIRIMLARDA REKOR
Ayrıca, yüksek faiz oranlarının inovatif şirketlerde öz sermaye yatırımlarını daha az çekici hale getirdiği belirtiliyor. Ancak yapay zeka, büyüme yaşamaya devam ediyor.
2024 yılı itibarıyla yapay zeka, enerji alanındaki risk sermayesi yatırımlarının yaklaşık 3 katına ulaşarak toplamda 84 milyar dolarlık bir yatırım topladı.
Yapay zekaya olan ilginin, enerji sistemi optimizasyonu ve enerji inovasyonu için yeni fırsatlar sunduğu ifade ediliyor.
ÇİN KÜRESEL AR-GE’DE LİDER OLDU
Rapora göre, 2025 yılı itibarıyla merkezi Çin’de olan şirketler, küresel enerji AR-GE harcamalarında en büyük paya sahip hale geliyor. Çinli firmalar, 2015 yılında yüzde 16 olan paylarını, 2025’te yüzde 38’e çıkarmayı hedefliyor.
Bu oranla, Çinli şirketler, yüzde 27 ile ikinci sırada yer alan Avrupalı firmaların önüne geçecek.
ENERJİ BÜTÇESİ LİSTESİ DEĞİŞİYOR
Çin’deki kamu ve özel sektör arasındaki sınırların giderek belirsizleşmesi, enerji inovasyonlarında kamu ve özel AR-GE harcamalarının daha uyumlu bir şekilde yürütülmesine olanak tanıyor. Bu durum, Çin’in temiz enerji üretim zincirlerindeki rekabet avantajını artırıyor.
2015’te enerji AR-GE bütçesi en yüksek olan 20 şirket arasında ABD ve Avrupa merkezli otomotiv ile petrol-gaz şirketleri bulunuyordu; yalnızca Çin Devlet Elektrik Şebekesi (State Grid) ve PetroChina istisna teşkil ediyordu.
2024 yılına gelindiğinde ise listedeki durum önemli değişikliklere sahne oldu.
ÇİN LİSTEYE GİRDİ
Saf batarya üreticisi CATL, elektrikli araçlara yönelik BYD ve Tesla gibi firmalar, bu listeye dahil oldu. Elektrifikasyon ekipmanları tedarik eden Denso, Schneider Electric ve Robert Bosch gibi şirketler de sıralamada yer buldu.
İlk 20’de kalan petrol ve gaz şirketleri ise PetroChina, Sinopec ve Saudi Aramco oldu. Bu gelişmeler, Çinli firmaların enerji teknolojileri alanındaki küresel etkisini ve temiz enerji alanındaki rekabetçi konumunu ortaya koyuyor.
ENERJİ AR-GE YATIRIMLARI DÜŞTÜ
Enerji teknolojilerine yönelik şirketlerin AR-GE harcamaları, 2024 yılında önemli ölçüde yavaşladı. Kurumsal enerji AR-GE harcamaları, yalnızca yüzde 1 oranında artarak son on yılın en düşük seviyelerine geriledi.
Bu durum, Kovid-19 pandemisinin etkili olduğu 2020 yılı hariç tutulduğunda, kaydedilen en zayıf performans olarak öne çıkıyor.
RİSKLİ PROJELERE YÖNELİK ÇEKİNGELER
Raporda, batarya, kömür, nükleer enerji, yenilenebilir enerji ve termik santral ekipmanları gibi önemli alanlarda faaliyet gösteren firmaların AR-GE yatırımlarını azalttığına dikkat çekildi. Yüksek sermaye maliyetleri ve belirsiz piyasa koşulları, uzun vadeli ve riskli projelere yönelik iştahı azaltıyor.
Bu durum, küresel temiz enerji dönüşümünün hız kazanması gereken bir dönemde özel sektörün AR-GE motivasyonunda önemli bir kırılma yaşandığını gösteriyor. Enerji dönüşümünün geleceği, yalnızca kaynaklara değil, aynı zamanda inovasyona yönelen sermayenin dinamiklerine de bağlı hale geliyor.
