Kızıldere Katliamı’nın 53. Yılı
30 Mart 1972 Kızıldere Katliamı’nın üzerinden 53 yıl geçti. On’lar, bir direniş ve dayanışma destanı yazmakla kalmayıp, Türkiye sosyalist hareketinin üzerinde yükseldiği bir teorik-pratik miras bıraktı.
Bir de Çoğuz, Çok da Biriz
Ne evveliz, ne ahiriz
Cümlemiz birer Mahiriz.
Kanımıza kan isteriz.
Kızıldere Doymaz Kana
Kızıldere doymaz kana.
Kan yaraşır mert olana.
Faşistler kıydı cihana.
Canımıza can isteriz.
(Kızıldere Katliamı sonrasında yakılan bir ağıttan)
Katliamın Detayları
30 Mart 1972’de, on devrimci: Mahir Çayan, Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Saffet Alp, Sabahattin Kurt, Ertan Saruhan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Nihat Yılmaz ve Ahmet Atasoy, Niksar’ın Kızıldere köyünde kuşatıldıkları kerpiç bir evde vahşice öldürüldü.
12 Mart 1971 Askeri Muhtırası, Türkiye’de gerçekleştirilen ikinci askeri darbe olarak bilinir. 12 Mart 1971’de saat 13:00’te TRT radyolarında okunan muhtıra ile darbe ilan edilmiştir. Darbenin arkasında Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve diğer askeri yetkililer bulunmaktadır. Muhtırada, meclis ve hükümetin görevlerini yerine getiremediği ve ülkenin Atatürk’ün hedeflediği uygarlık seviyesinden uzaklaştığı belirtilmiş, derhal partiler üstü bir hükümet kurulması talep edilmiştir.
Darbe sonrası sıkıyönetim ilan edilmiş, birçok kişi gözaltına alınmış, tutuklanmış veya hüküm giymiştir. Öne çıkan isimlerden Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 1972’de idam edilmiştir. Ayrıca birçok gazete ve dergi kapatılmış, kitaplar yasaklanmış ve sendikalara yönelik baskılar artmıştır.
Darbeyi izleyen süreçte Başbakan Nihat Erim hükümeti kurulmuş ancak partiler ve parlamento kapatılmamıştır. 1973 seçimleriyle birlikte bu darbe hükümeti dönemi sona ermiş ve Cumhuriyet Halk Partisi iktidara gelmiştir. Muhtıra öncesi dönemde ise, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in hastalığı, siyasi karışıklıklar ve işçi-öğrenci eylemleri gibi olaylar ülkeyi zorlu bir sürece sürüklemiştir.
12 Mart 1971 Askeri darbesi tam da bunun için gerçekleştirilmiştir. Nitekim gerçekleştirildiği andan itibaren devrimcilere yönelik çok geniş baskı ve yok etme girişimleri peşinden gelmiştir.
Artık sonrası, işçilere, emekçilere, üniversite öğrencilerine ve aydınlara karşı tam anlamıyla bir cadı avı başlatılmıştır. Binlerce devrimci işkencelerden geçirilip cezaevlerine atılmışlardır.
Sonrasında Sinan Cemgil ve arkadaşları katledilmiş, Mahir Çayan ve arkadaşları Kızıldere‘de yok edilmişler, İbrahim Kaypakkaya işkencede can vermiş, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan idam edilmişlerdir.
Olayların Yaşayan Tanığı ve Mücadele Adamı Hakkı Gümüştaş Abinin Kaleminden 12 Mart Günlerinden Bir Anı
Bir kış günü, Ankara’dan çıkıp, karlı yolları aşıp getirildiğimiz, İstanbul’un göbeğinde kimselerin haberdar olmadığı bir yerden, yeşil tenteli bir arabaya alınıp, karşıya geçirildik.
Kadıköy’de bir ara sokakta bulunan bir jandarma karakolunda, kısa boylu bir albay tarafından teslim alındık. Oraya getiren de bir karacı üsteğmendi. Gözlerimiz tenteli arabada bağlandı. Bilmediğimiz yollara çıkarıldık. Gerçi bulunduğumuz hücrelerde görevli Gürhan Başçavuş’tan kurtulduğumuz için sevinçliydik.
Biz asker (subay) olduğumuz için, eline geçen her fırsatta astsubay Gürhan’ın alaylarına, hakaretlerine maruz kalmış olmaktan büyük bir üzüntü duyuyorduk. Zaman içinde, faşizmi tanıyarak bunu da sorun olmaktan çıkarmıştık.
İstanbul’un Orta Yerinde
İsmail Contar, yüzbaşıydı. Amerika’da kurs görüyordu. Oradan getirilip, hücrelere tıkılıp da dördüncü ayda, hala burada tutulduğuna akıl erdiremediği gibi en çok da bu başçavuş’a sinir oluyordu. Havasızlıktan boğulduğu bir gündü… Kapıyı tıklattı.
Gürhan Başçavuş, gözcü deliğini açtı.
- Ne var? Kapıları tıklatmak yok demedik mi?
İsmail Contar,
- Kapıyı biraz aralasanız… Hava girsin içeri.
- Sizin imtiyazlı bir tarafınız mı var?
- İçeride civcivler dolaşmaya başladı! Biraz hava girerse iyi olur…
Gürhan Başçavuş, kapıyı kapattıktan sonra her zamanki gibi -bütün hücrelerdekilerin duyabileceği şekilde- koridora bağırdı…
- Yumurta isteyen var mı? Tavuk dolaşıyormuş bu odada…
İsmail Contar, içinden bir küfür salladı.
Hakkı Gümüştaş
Anma Yazısı
Bir ömür sayılacak zamanı geride bıraktığımız bu günlerde uzun değil, ama anlamlı yaşamanın idolü ve simgesi sayılan bu düzgün, yiğit, namuslu ve ölümsüz adamları anmak belki de tek avuntumuz.
Başta Mahir Çayan olmak üzere Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Saffet Alp, Sabahattin Kurt, Ertan Saruhan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Nihat Yılmaz ve Ahmet Atasoy ile Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile Sinan Cemgil’i, İbrahim Kaypakkaya’yı saygıyla anıyorum.
