Yazıya başlamadan şunu belirtmemin yerinde olacağını düşünüyorum:
Eskiden Türklerde olan bir alışkanlık, yani dünyanın neresinde olursa olsun herkesi Türk sanmak veya Türk yapmaya çalışmak sanırım biz Kürtlere de geçmiş. Şimdi Yazıya başlamanın daha hoş görüyle karşılacağını düşünüyorum.
Benazir Butto, yalnızca Pakistan’ın değil, tüm İslam dünyasının ilk demokratik yollarla seçilmiş kadın başbakanı olarak tarihe geçmiştir. Ancak onun yaşamı, sadece politik başarılarla değil; aynı zamanda karmaşık etnik kökeni, feodal geçmişi ve kimlik tartışmalarıyla da örülüdür. Özellikle ailesinin İran’ın Horasan bölgesinden geldiğine dair rivayetler ve olası Kürt kökeni, zamanla hem hayranları hem muhalifleri arasında geniş tartışmalara yol açmıştır.
Benazir Butto, Pakistan’ın Sindh eyaletinde yerleşik olan güçlü bir feodal zamindar ailesine mensuptur. Aile, özellikle Larkana bölgesinde etkili olmuş ve Sindhi kültürel dokusuna tamamen entegre olmuştur. Butto ailesi, hem siyasi meşruiyetini hem de toplumsal nüfuzunu bu yerel kimlik üzerinden inşa etmiştir.
Benazir’in dedesi Şah Nevaz Butto, aile anlatılarına göre 19. yüzyıl sonlarında İran’ın Horasan bölgesinden Sindh’e göç etmiştir. Bu bilgi, **Benazir’in otobiyografisi “Doğunun Kızı”**nda da dolaylı olarak aktarılmıştır. Ancak, bu göçün etnik içeriği (özellikle Kürt kökeni) konusunda açık ve net ifadeler bulunmamaktadır.
Etnik Kimlik ve Kamuya Açık Sözler
Benazir, çocukken babası Zülfikar Ali Butto’nun, “atalarımız Horasan’dan Sindh’e geldi” sözünü sıkça dile getirdiğini belirtmiştir. Fakat, “Kürt” kimliği ise ne onun ne de Benazir’in kamuya açık beyanlarında net olarak ifade edilmemiştir.
Bazı Kürt kaynakları, Benazir’in 1996’da Londra’da düzenlenen özel bir konferansta, “Horasan’daki Kürt köklerimiz” şeklinde imalı bir cümle kullandığını öne sürmüştür. Ancak bu konuşmanın tam metni veya ses kaydı kamuya açık değildir. Bu ifade, doğrudan bir kabul olmasa da, örtük bir etik göndermeye işaret etmektedir.
Diplomatik Görüşmeler ve Kürt Kimliği
1990’lı yıllarda Irak Kürt lideri Celal Talabani ile yaptığı görüşmelerde, Horasan bağlantısı üzerinden “tarihi akrabalık” vurgusu yaptığı iddia edilmektedir. Bu tür diplomatik dil, bazı gözlemcilerce örtülü Kürt köken kabulü olarak yorumlanmıştır.
Medya ve Akademik Yorumlar
The New York Times’ın 2007 tarihli ölüm ilanında şu ifadeler yer almaktadır:
Ailesi, İran sınırındaki Kürt bölgelerinden geldiğini iddia etse de, bu kanıtlanamaz.
Tarihçi Ayesha Jalal, bu konuyla ilgili şunları yazar:
“Buttolar, kökenlerini romantize ederek siyasi meşruiyet arar. Benazir için ‘Kürt kartı’, Batı’da sempati toplama aracıydı.”
Bu yorumlar, Benazir’in Kürt kimliğini açıkça benimsemese de; zaman zaman stratejik imalarla etnik kimlik vurgusu yaptığını ortaya koyar.
Pakistan’da etnik ve dini farklılıklar, çoğu zaman siyasi baskıya neden olmuştur. Kürt kökeni gibi kimliklerin açıkça ifade edilmesi, özellikle ordu, istihbarat ve muhafazakâr çevrelerce hoş karşılanmamıştır. Sindh gibi feodal, geleneksel yapının hakim olduğu bölgelerde, bu tür kimlikler genellikle asimilasyon ya da sessizlikle bastırılmıştır.
Butto ailesi, Sindh’e yerleştikten sonra Kürt kökenini kamusal söylemlerinden büyük ölçüde arındırmış ve kendilerini “Pakistanlı Sindhli Müslüman” kimliği üzerinden tanımlamıştır. Bu, hem toplumsal uyumun sağlanması hem de siyasi pozisyonlarını güvence altına alma açısından işlevsel bir strateji olmuştur.
Kürt Kimliği ve Siyasi Kullanım
Benazir’in Kürt kökeni, Pakistan’daki bazı muhalif çevreler tarafından onun aleyhinde bir karalama kampanyasının parçası olarak da kullanılmıştır. Özellikle 1988 sonrası dönemlerde, “yabancı kökenli”, “İranlı” ya da “Kürt” kimliği, Pakistan milliyetçiliği zeminde Benazir’e karşı araçsallaştırılmıştır.
Sonuç ve Değerlendirme
Benazir Butto’nun ailesinin İran’ın Horasan (Xorosan) bölgesinden göç ettiği genel kabul gören bir tarihsel bilgi olsa da, bu göçün Lêk Kürtleri ile ilişkili olabileceğine dair dolaylı ve dolaysız bazı kanıtlar bulunmaktadır. Ancak, bu bilgiler bilimsel olarak kesinleştirilmiş değildir. Kürt kimliği, Benazir’in siyasi kariyerinde açıkça kullanılmamış; hatta zaman zaman baskılanmış ya da örtük bırakılmıştır.
Kaynaklar:
- Benazir Bhutto, Daughter of the East, Hamish Hamilton, 1988.
- Stanley Wolpert, Zulfi Bhutto of Pakistan, Oxford University Press.
- Ayesha Jalal, The Struggle for Pakistan: A Muslim Homeland and Global Politics, Harvard University Press.
- The New York Times, Obituary, 28 Aralık 2007.
- BBC Urdu ve Dawn News arşivleri (1990–2007).
- Kürt Enstitüsü Brüksel Yayınları, “Kürt Diasporasının Güney Asya’daki Yansımaları”, 2008.
- Ibrahim Joyo, Sindh and Its Political Evolution, Karachi.
