Küçükçekmece’den Büyükçekmece’ye
“İstanbul Tarihi Yarımada’dır” derim hep ama yakın-uzak çevresinde bile günübirlik gidilip görülmesi gereken yerler hiç azımsanmayacak düzeydedir. Bunlara da elden geldiğince yer vereceğim. İstanbul’un ilçelere de adını vermiş iki göl ve çevresinden başlayalım: Küçükçekmece ve Büyükçekmece.
Küçükçekmece’ye ulaşım için Gebze’den gelen Sirkeci-Halkalı arasındaki Marmaray‘ı, Büyükçekmece için de Yenibosna’dan kalkan E-5 boyunca devam eden otobüsleri tercih edebiliriz. Ulaşım sürelerini de dikkate alırsak, ikisini aynı güne sığdırmak için güne erken başlamak gerekecektir.
Çekmece Adının Kökeni
Çekmece adının nereden geldiği ile ilgili çeşitli bilgiler bulunmaktadır:
Zamanında köprüler yokken, deniz ile göl arasında bulunan kanallar aynı zamanda bataklık özelliği gösterir ve bu bataklıkların üzerine kalın kazıklar ve bu kazıklar arasına halatlar çekilirmiş. Salcılar, karşıdan karşıya insanları taşırken bu halatları çekerlermiş. Bu çekme işinden dolayı bu alan “çekmece” olarak anılmaya başlanmış.
Bir başka rivayete göre; denize açılan geçitlerde balık tutmak amacıyla yukarı çekilerek açılan kafesli setlere de çekmece denirmiş.
“Büyük ve Küçük” adlarının ise bu çekmecelerin boyutundan geldiği söylenir. Bir başka anlatımda ise, oluşan lagünlerin kıyı kordonunda meydana gelen farklara işaret edilir: Birinde koyun ağzı kıyısında iken diğerinde hemen hemen koyun ortasında yer alır ve bu nedenle büyüklük farkı oluşur.
Bir diğer görüş ise, göllerin üzerindeki köprülerin boyutları nedeniyle bu isimlerin verildiği yönündedir. Zamanında Büyükçekmece Gölü’nün daha küçük, Küçükçekmece Gölü’nün ise daha büyük olduğu rivayet edilir.
Sonraları, Büyükçekmece Gölü’nün su tutma barajı olarak kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, göl daha da büyümüş ve toplam alanı artmıştır.
Osmanlı Döneminde Büyükçekmece ve Askeri Strateji
Büyükçekmece bölgesi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, özellikle 16. yüzyıl ve Mimar Sinan’ın faaliyetleri sırasında stratejik konumu itibarıyla büyük önem kazanmıştır. İstanbul’un batı kanadında, Boğazlara ve Marmara Denizi’ne hakim konumuyla, sınır güvenliği ve iletişim açısından önemli bir üs olmuştur.
Mimar Sinan ve Askeri Yapılar
Mimar Sinan, Osmanlı devleti sınırları içindeki en önemli mimar ve mühendislerden biridir. Döneminde Osmanlı ordusunun maliyeti ve lojistiğine katkıda bulunmak amacıyla askeri yapılar ve at ahırları inşa etmiştir. Büyükçekmece, özellikle Su-Tutma Barajı (2055 sayılı yasa ile 16. yüzyıl sonlarında) ve çevresinde, kara ve deniz yolu koruma amaçlı askeri birliklerin barınağı olarak kullanılmıştır.
At Ahırları ve Yapı Özellikleri
Arkeolojik kalıntılar ve tarihi belgeler, Büyükçekmece’de birkaç önemli at ahırının inşa edildiğine işaret etmektedir. Bu yapılar:
- Taş ve kerpiç kullanılarak inşa edilmiştir,
- Yüksek tavana ve geniş iç alanlara sahip olup,
- Atların barındırılması, bakımını ve beslenmesini sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Büyükçekmece’deki bu yapılar, özellikle 16. yüzyıl Osmanlı askeri mimarisinin örnekleridir. Süreçte bazı kısmı tahrip olmuş veya yakılmış olsa da, araştırmalar bu temel kalıntıların, Mimar Sinan ve ekibinin askeri mimari anlayışını yansıttığını göstermektedir.
Günümüzdeki Durum
İstanbul’un bu iki güzide gölü ve çevresi, hem doğal güzellikleri hem de ulaşım imkanlarıyla ziyaretçilerine büyük zenginlik sunmaktadır. Günübirlik geziler, özellikle İstanbul’un yoğun trafiği düşünüldüğünde oldukça cazip hale gelir.İstanbul’un hem Tarihî Yarımada olarak hem de çevresindeki doğal alanlar olarak, Küçükçekmece ve Büyükçekmece, Kültürel ve doğal miraslarımız arasında önemli bir yer tutar. Hem tarihsel hem de güncel gelişmeleriyle keşfedilmeyi hak eden bu güzellikler, yılın her mevsimi farklı bir atmosfer sunar.
