Ya Ver Canını İnsan İçin, Ya Etme Kalabalık Dünyamıza.
Erden Kıral’ın 1979 tarihli Bereketli Topraklar Üzerinde, Orhan Kemal’in aynı adlı romanından Tuncel Kurtiz tarafından senaryolaştırıldı. Çukurova’nın kavurucu sıcakında yaşam mücadelesi veren işçilerin hikâyesini anlatan film, toplumsal gerçekçiliğin en güçlü örneklerinden biridir. Film boyunca işçilerin alın teri, hayatta kalma mücadelesi ve çaresizlikleri perdeye yansır. İnşaat ustasının Yusuf’a söylediği şu sözler ise filmin ruhunu özetler: “Ya ver canını insan için, ya etme kalabalık dünyamıza.” Ancak böylesine güçlü bir eserin kaderi de ağır oldu: çekildiği dönemde sansür ve yasaklar nedeniyle Türkiye’de gösterilemedi, kendi memleketinde sessizliğe mahkûm edildi. Buna rağmen yurt dışında ses getirdi ve 1981’de Strasbourg’da yapılan oylamayla Avrupa’nın En İyi Filmi seçildi. İşçilerin Hikâyesi Filmin asıl trajedisi, sansürün yarattığı görünmezliktir. 12 Eylül öncesi siyasi atmosfer, Bereketli Topraklar Üzerinde’nin Türkiye’de gösterilmesine izin vermedi. Bir ülkenin kendi sinemasını yasaklaması, aslında kendi hafızasını da silmesi demektir. Avrupa’da değer görmesine rağmen Türkiye’de izleyiciye ulaşamayan film, adeta ustanın Yusuf’a verdiği o nasihati hatırlatır: “Ya ver canını insan için…” Sinema da insan için var olmalıydı; fakat sansür onun canını alarak bir karabasan gibi üzerine çöktü ve gölgede bıraktı.
Kamera ve Kurgu
Film, Çukurova’nın geniş manzaralarını belgesel tadında kayda alır. Kamera, işçilerin gündelik hayatına tanıklık eder. Kurgu ise dönemin sinema diline göre daha dinamik bir ritim kurar; tren yolculuğuyla başlayan hikâye, temposunu giderek yükselterek sürdürür. Filmin ilk kurgusu üç buçuk saate kadar uzanır. Ancak Erden Kıral bu versiyondan memnun kalmaz ve filmi yeniden kurgulatır. Böylece Bereketli Topraklar Üzerinde bugünki nihai hâline kavuşur. Oyunculuklar Tuncel Kurtiz, Erkan Yücel, Yaman Okay ve Nur Sürer gibi güçlü isimlerin yer aldığı filmde oyunculuklar neredeyse doğal bir akış taşır. Yalınlık, dramatik etkiyi daha da çarpıcı kılar.
Gölgedeki Film
Bugün Bereketli Topraklar Üzerinde’yi yeniden hatırlamak, yalnızca işçilerin hikâyesine kulak vermek değil; Türkiye’de sinemanın nasıl gölgede bırakıldığını da anımsamaktır. Bir sinema emekçisi olarak, sansürün örtüğü geçmişle yüzleşmek, hafızamızda açılan boşlukları doldurmak ve bu filmleri hak ettiği yere koymak, sinema tarihine karşı bir sorumluluktur. İşte bu yüzden Bereketli Topraklar Üzerinde, gölgede kalmış ama ışığını içinde taşıyan filmlerden biridir.
