Tarihi İpek Yolu’nun Anadolu’daki son durağı olan Bursa, Osmanlı döneminde dünya saraylarını süsleyen ipeğin üretim merkezi olarak dikkat çekiyor. Bursa’daki bu işletme, Türkiye’nin ipek böceği yumurtası ihtiyacını da karşılıyor.
Dünyada sayılı ipek böceği yumurtası üreticilerinden biri olan Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KOZABİRLİK), Bursa Tarım ve Orman Müdürlüğü bünyesindeki “İpek Böceği Yumurtası Üretim İşletmesi”nde hibrit ve damızlık yumurta üretmektedir.
Bu işletmede, yüksek ipek verimine sahip Çin ırkı ile hastalıklara karşı dayanıklı Japon ırkı ipek böceklerinin çiftleştirilmesi sonucu hibrit ipek böceği yumurtası elde edilmektedir. Türkiye’nin ihtiyacı olan ipek böceği yumurtasının tamamı buradan karşılanıyor.
Köylerde yetiştiricilik yapan ailelerden temin edilen kozalar, burada işçiler tarafından dikkatle kesilir. Kesilen kozaların içindeki krizalitler cinsiyet ayrımına tabi tutulur.
Krizalitlerin kelebekleşmesinin ardından dişi ve erkek kelebekler çiftleşmeye bırakılır. Bu çiftleşme sonucunda elde edilen hibrit yumurtalar, bir sonraki yıl ipek böceği olarak üreticilere ücretsiz dağıtılır.
Ayrıca, ihtiyaç fazlası ipek böceği yumurtalarının ihraç edildiği bu işletme, kendi içinde damızlık ipek böceği yumurtası da üretmektedir.
KOZABİRLİK Tohum Üretim İşletmesi Müdürü Ardahan Erdemir, Türkiye’nin ihtiyacı olan ipek böceği yumurtasını ürettiklerini bildirdi. Bir önceki yıl elde edilen yumurtaların üreticilere böcek olarak verildiğini belirten Erdemir, bu süreçten sonra oluşan kozaları tekrar satın aldıklarını ifade etti.
Erdemir, “Gelen kozaları önce kesiyoruz. İçindeki pupaların krizalitlerini erkek ve dişi olarak ayırıyoruz. Daha sonra kelebek çıkmasını bekliyoruz. Kelebekler çıktıktan sonra bunları çiftleştirip yumurtaları elde ediyoruz. Bu döngüyü her yıl tekrarlamak zorundayız, çünkü ırkları aktarmadığımızda ipek böceği ırkı bir sonraki yıla geçmiyor” şeklinde konuştu.
Üretim sürecinin 15-20 gün sürdüğünü belirtirken, bu iş için ihtiyaca göre 120-130 kişinin çalıştığını da sözlerine ekledi.
Günlük olarak yaklaşık 250 kilogram kozayı işleyebildiklerini belirten Erdemir, Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu yumurtaları bu yöntemle elde ettiklerini ifade etti. Hatta bazı yıllarda yumurtaların ihraç edildiğini de aktardı.
Erdemir, Türkiye’de benzer bir tesisin bulunmadığını, dünya genelinde kendi ipek böceği yumurtasını üretebilen sadece 5-6 ülkeden biri olduklarını vurguladı.
Hibrit yumurta üretiminin yanı sıra damızlık yumurta üretimi konusunda da farklı yöntemler uyguladıklarını belirten Erdemir, “Gelen kozaların içinden ırkının özelliklerini taşıyanları seçerek kendi kendine çiftleşmeye bırakıyoruz. Diğerleri gibi cinsiyet ayrımına tabi tutmuyoruz. Çiftleşmenin ardından dişileri ‘selül’ dediğimiz kese kağıtlarının içine koyuyoruz. Orada tek kelebek, yumurtalarını bırakıyor” dedi.
Erdemir, kozaların içinden ırkın özelliklerini iyi taşıyanların damızlık olarak seçildiğini ve bu damızlıkların bir sonraki yıl yine damızlık yumurtası olarak üreticilere dağıtıldığını aktardı. Hibrit yumurtalardan elde edilen kozaların bir sonraki yıl ipek üretimi için kullanılan böcekler olduğunu da ifade etti.
İpekböceği Yumurta Üretim İşletmesi’nin önemi üzerine KOZABİRLİK Genel Müdürü Mustafa Çakır, dünya üzerindeki 7 işletmeden biri olduklarını kaydetti.
Türkiye’nin kendi yumurtasını üretebilen sayılı ülkelerden biri olduğuna dikkat çeken Çakır, “Yaklaşık 5 bin kutu üretim gerçekleşiyor. İhtiyatlı davranarak biraz fazla üretim yapıyoruz. Fazla ürettiğimiz yumurtaları da Yunanistan, Bulgaristan gibi iklimi bize yakın ülkelere ihraç ediyoruz. Burada ürettiğimiz yumurtaları, seneye üretim yapacaklara ücretsiz olarak kutu bazında dağıtıyoruz. İpekçiliğin en önemli merkezi burası” dedi.
Çakır, ipek için yumurta üretiminin şart olduğunu vurgulayarak, bazı ülkelerin ipek böceği yumurtası üretmediğini, ithal ettiğini söyledi. “Biz, bu konuda ithalata bağımlı değiliz. Kendi yumurtamızı üretebiliyoruz. 1963’ten beri hibrit yumurta üretiyoruz. Anadolu topraklarında 1500 yıldır ipek böcekçiliği yapılıyor. İki farklı özelliği birleştirerek hibrit ipek böceği yumurtası elde ediyoruz; biri hastalıklara dayanıklı, diğeri ise yüksek kaliteli ipek üretebiliyor” diye konuştu.
Bu hibrit yumurtalar, kozalarını ördüklerinde bir kozadan 1500-1600 metre ip çıkartılmasını sağlıyor.
