“Avrupa’da Hunların Sesini Duymak” başlıklı bu makale, 2015 yılında Ukrayna’nın Ternopil bölgesinde bulunan Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtını kapsamlı bir biçimde ele almaktadır. Bu buluntu, yalnızca tarihsel önemiyle değil, aynı zamanda yazıtın içeriği ve dil özellikleri açısından da dikkat çekmektedir.
(Makale, Hunların tarihsel bağlamda nasıl bir rol oynadığını ve Avrupa’daki etkilerini anlamak için önemli bir kaynak sunmaktadır. Gelişen bilimsel tartışmalar ve araştırmalar, Hunların tarihsel ve kültürel mirasının daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.)
Yazıt, Avrupa’da Hunların varlığını ve kültürel etkilerini anlamak için önemli bir kaynak oluşturmaktadır.
Yazıtın Bulunuşu ve Tarihçesi
2015 yılında, Ukrayna’nın Ternopil bölgesindeki Husiatyn ilinde, Sukhodil ve Shydlivtsy köyleri arasında, yasadışı bir kazı sırasında üzerinde kısa bir yazıt taşıyan Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası bulunmuştur. Bu buluntu, aynı yerde başka gömü buluntularıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Kemer tokası, kazıbilimci M. Levada tarafından biçem özelliklerine dayanarak MS 5. yüzyılın erken bölümüne tarihlendirilmiştir. Yazıt, M. Levada’nın yazıtın incelenmesi ve okunması için başvurduğu runbilimci T. Looijenga tarafından “runlar (Germen/Futhark yazı imleri) ve run-benzeri imlerden oluşan” bir metin olarak tanımlanmış ve yine aynı araştırmacı tarafından yazıt deneme niteliğinde, Germence bir kişi adı olarak okunmaya çalışılmıştır.
Yazıtın İçeriği ve Anlamı
Runbilimci T. Looijenga’nın bir Germen run yazıtı olarak kimliklendirmeye ve okumaya çalışmış olduğu yazıt gerçekte Türk oyma yazısıyla yazılı kısa bir armağan yazıtı niteliğindedir. Yazıttaki yazı imlerinden bir bölümü Germen run yazısında “bulunmamaktadır”. Bu imler T. Looijenga tarafından “run-benzeri imler” olarak tanımlanmıştır. Runbilimci T. Looijenga’nın, run olmamalarına karşın “run-benzeri imler” diyerek Germen run yazısıyla ilişkiliymişler algısı uyandırmaya çalışmış olduğu söz konusu “run-benzeri” fakat gerçekte run-olmayan bu yazı imleri Türk oyma yazısının bildik yazı imleri arasında yer alan harflerden başka bir şey değillerdir. Nitekim yazıt da Türk oyma yazısının iyi bilinen okuma kurallarıyla açıklıkla okunabilmekte ve pürüzsüz bir Eski Türkçe metin vermektedir. Bu durumuyla yazıt, kemer tokası gibi bir nesne üzerinde beklenebileceği üzere aynı zamanda verilmiş olduğu kemer sahibinin adını da içeren kısa bir armağan yazıtından ibarettir.
Hunların Avrupa’daki Yeri
Makalede, Hunların Avrupa’daki tarihsel önemi vurgulanmakta ve yazıtın, Türklükbilimde doğrudan oyma yazılı Hun belgelerine dayalı çalışma döneminin başlangıcını simgelediği dile getirilmektedir. Hunlar, Altaylardan Atlas Anadenizi kıyılarına dek uzanan geniş bir coğrafyada at koşturmuşlardır. Bu bağlamda, Ukrayna Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtı, Avrupa’da Hunların aynı zamanda yazılı kültürel varlığını da kanıtlayan önemli bir belge olmuştur.
Tarihsel Bağlam ve Etkiler
Ukrayna Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtı doğrudan Avrupa Hunlarının kendisinin bırakmış olduğu, bugün için bilinen ikinci oyma yazılı belge konumundadır. İlki, Suriye Rakka kenti yakınındaki Sura antik kentinde bir sütun kırığı üzerinde Fransız araştırmacılarca keşfedilmiş olan, “Apa Kurçik yazıtıydı”. İkinci olarak ortaya çıkan bu Ukrayna Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtıyla birlikte Avrupa’da Hunların sesini artık kendi yazılı belgelerinden duymaya başlamış bulunuyoruz. Önümüzdeki yıllarda Avrupa ya da Asya’nın başka yerlerinde, tarihte Türk oyma yazısını kullanmış olduklarını bugün artık kesin olarak bildiğimiz Hunların kendisine ait yeni yazılı belgelerin de ortaya çıkacağına kesin gözüyle bakabiliriz.
Suriye Rakka Sura Oyma Yazıtı – “Apa Kurçik Yazıtı” için bağlantı:
Yazıtın Bilimsel Değeri
Makalede, yazıtın bilimsel değeri ve önemi üzerinde durulmaktadır. Ukrayna Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtı, Hunların dil ve kültürünün anlaşılması açısından önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Yazıt, Türk oyma yazısının tarihsel önemini yeniden değerlendirme fırsatı sunmakta ve bu alandaki araştırmalar için yeni bir kapı aralamaktadır.
Sonuç ve Gelecek Araştırmalar
Sonuç olarak, Ukrayna Sukhodil/Shydlivtsy kemer tokası yazıtı, Avrupa’da Hunların varlığını ve kültürel etkilerini anlamak için önemli bir belge olmuştur. Bu buluntu, Türk oyma yazısının tarihsel önemi ve derinliğini yeniden değerlendirme fırsatı sunmakta ve gelecekteki araştırmalar için bir temel oluşturmaktadır.
Makale, Hunların tarihsel bağlamda nasıl bir rol oynadığını ve Avrupa’daki etkilerini anlamak için önemli bir kaynak sunmaktadır. Gelişen bilimsel tartışmalar ve araştırmalar, Hunların tarihsel ve kültürel mirasının daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.