ABD’de 5 Kasım 2024 tarihinde, Başkan Donald Trump’ın yeniden başkanlık seçimlerinde rakibi Kamala’ya karşı elde ettiği zafer, ülkede büyük tartışmalara yol açtı. Bu seçimlerin hemen ardından, California eyaletinde, eyalet sakinlerinin ABD’den ayrılmak için oy kullanabilecekleri bir girişim duyuruldu.
California’da “ABD’den ayrılma” teklifi, öneri sahibi Marcus Ruiz Evans tarafından yürütülen bir kampanya ile kamuoyuna duyuruldu. Eyalet uygulamaları gereği, bu teklifin Kasım 2028 tarihinde, انتخابlerde oy pusulasına dahil edilebilmesi için gerekli olan, kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 5’inin, yani yaklaşık 546 bin 651 kişinin imzasını toplaması gerekiyor.
Marcus Ruiz Evans, topladığı imzaları teslim etmek için 22 Temmuz’a kadar bir süreye sahip. “Calexit” (California’nın ayrılması) olarak adlandırılan bu kampanya, 2016 yılında Donald Trump’ın başkanlık seçimlerini kazanmasının ardından sosyal medya platformlarında destek bulmaya başladı. Kampanyanın, yaklaşık 220 bin kişi tarafından ilgi gördüğü belirtiliyor.
“Calexit” girişimi, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma sürecinden esinlenerek oluşturulmuş ve bu süreçte toplumsal yönetimin sağlanması hedeflenmektedir. Kampanya sitesinde yapılan açıklamalarda, “California’yı sadece California halkı tarafından yönetilen özgür, bağımsız ve müreffeh bir ulus haline getirmek” misyonu vurgulanmaktadır.
Dilekçe süreci, ABD Anayasası’nın Birinci Değişikliği’nin sağladığı haklar çerçevesinde, halkın herhangi bir konu hakkında yönetime dilekçe verme hakkına sahip olduğunu hatırlatmakta. Ancak, dilekçenin halk oylamasına sunulup sunulmayacağı, eyaletin yasal çerçevesi ve dilekçenin amacına göre değişiyor.
“Calexit” örneğinde olduğu gibi, anayasada değişiklik öngören dilekçeler için yeterli imzaların toplanması durumunda, öneri halk oylamasına sunulabilmektedir. Süreç, önerinin halk oylamasına sunulabilmesi için Başsavcılık Ofisine teslim edilmesi ile başlamaktadır. Başsavcı, dilkçe içerisinde bulunması gereken unsurları ve teklifin özetini hazırlar ve seçmenler bilgilendirilir. Onaylar alındıktan sonra, imza toplama süreci resmiyet kazanıyor.
Seçim süreçlerinde, kayıtlı seçmenlerden öneri hakkında “Evet” veya “Hayır” oyu kullanmaları bekleniyor. “Calexit” kampanyasına özel olarak, California sakinlerinden, “Eyalet ABD’den ayrılıp özgür ve bağımsız bir ülke olmalı mı?” sorusuna yanıt vermeleri bekleniyor. Teklifin kabul edilmesi için kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 50’sinin oy kullanması ve oyların en az yüzde 55’inin “Evet” olması gerekiyor.
Halk oylamasının ardından, devletin bağımsızlığını sağlayabilmesi için farklı adımlar atılması öngörülüyor. Bu adımlardan biri, komisyon oluşturulmasıdır. Eyalet komisyonunu oluşturacak 20 üyenin en az 100 kayıtlı seçmenden aday gösterilmesi ve en az 5 yıl eyalette ikamet etme şartı bulunmaktadır.
Ancak ABD Anayasası, bir eyaletin yasal yollarla ülkeden ayrılmasını düzenleyen hiçbir hüküm içermemektedir. ABD Yüksek Mahkemesi’nin 1869 tarihli “Texas v. White” davasında, eyaletlerin tek taraflı olarak ayrılma hakkına sahip olmadığı da hükme bağlanmıştır. Ayrıca, California Eyalet Anayasası’nın 3. maddesinin 1. bölümünde de, eyaletin ABD’nin ayrılmaz bir parçası olduğu belirtilmektedir.
